Pojęcie „wypalenie" wskazuje na stopniową utratę energii i motywacji do pracy, które dotychczas były na najwyższym poziomie. Zapał i zaangażowanie zamieniają się w emocje, które negatywnie oddziałują na człowieka, takie jak frustracja czy poirytowanie.
Metafora rozładowującego się akumulatora
Wówczas praca nie przynosi satysfakcji, lecz jest źródłem odczuwanej pustki, niepokoju, złości, a nawet lęku.
Jak to działa?
Aby zobrazować jak funkcjonuje osoba dotknięta wypaleniem zawodowym, należy wyobrazić sobie akumulator, który traci powoli energię, chociaż jest doładowany.
🔋 Kluczowa zasada:
Do wypalenia dochodzi wtedy, gdy wkładamy w pracę więcej energii niż jesteśmy następnie odzyskać po próbie regeneracji.
Zjawisko długotrwałe i stopniowe
Nie jest to więc jednostajna utrata energii. Wypalenie jest efektem długotrwałego zachwiania równowagi pomiędzy wysiłkiem wkładanym w pracę a uzyskiwanymi rezultatami.
Nie jest to:
Przejściowe problemy w pracy i utrata zaangażowania
Jest to:
Zjawisko długotrwałe i stopniowe z różnymi objawami na każdym etapie
Historia pojęcia - od literatury do nauki
1961Green - "A burn out case"
Termin wypalenie zawodowe pojawił się po raz pierwszy w 1961 roku w opowiadaniu autorstwa Greena pt. „A burn out case". Autor przedstawił w niej historię pewnego architekta, który był tak zmęczony pracą, że postanowił zamieszkać w afrykańskiej dżungli.
📚 Ciekawostka: Pojęcie "wypalenie" ma swoje korzenie w literaturze, a dopiero później zostało przejęte przez naukę!
Herbert Freudenberger - pionier badań (1974)
Jednak często to prace H. Freudenbergera, amerykańskiego psychiatry z roku 1974 r. uważane są za początek rozważań nad wypaleniem zawodowym.
Publikacja "Staff burn-out" - obserwacje Freudenbergera:
Badana grupa: Młodzi wolontariusze w ośrodku dla osób uzależnionych od narkotyków
Obserwacja: Początkowe zaangażowanie i idealistyczne nastawienie stopniowo gasło
Przyczyna: Brak realizacji zamierzonych celów i niewystarczające nagrody
🎯 Definicja Freudenbergera:
"Stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody"
Zespół objawów na poziomie psychicznym, fizycznym i behawioralnym
Objawy zaobserwowane przez Freudenbergera
Oznacza to, że wypalenie zawodowe jest zjawiskiem wielowymiarowym, którego nie można zamknąć w jednej płaszczyźnie.
Objawy somatyczne
- • Bóle głowy
- • Częste infekcje
- • Trudności z zasypianiem
- • Sięganie po leki wspomagające regenerację
Zaburzenia emocjonalne
- • Wybuchy złości
- • Zwiększona irytacja
- • Poczucie przeciążenia przy najmniejszych zadaniach
- • Głośne narzekanie
⚠️ Charakterystyczne: Nawet nieznaczne zwiększenie obowiązków pracowniczych powodowało, że wolontariusze czuli się przeciążeni pracą.
Christina Maslach - "matka" wypalenia zawodowego
Jednak prawdziwą „matką" wypalenia zawodowego jest profesor psychologii Christina Maslach, autorka Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego (Maslach Burnout Inventory).
Trzy główne wymiary wypalenia zawodowego według Maslach:
1. Wyczerpanie i wyczerpanie emocjonalne
Charakterystyczne jest zniechęcenie, znużenie, objawy emocjonalne, a także liczne objawy somatyczne.
Przykłady: bóle głowy, bezsenność lub nadmierna senność, bóle mięśniowe, problemy jelitowe
2. Depersonalizacja i cynizm
Jest ważnym przejawem wypalenia zawodowego, ponieważ w dużej mierze decyduje o jakości naszej pracy.
Objawy: dystansowanie się wobec problemów klientów, brak zaangażowania, chłód i cynizm w relacjach zawodowych
3. Obniżenie oceny własnych dokonań zawodowych
Brak satysfakcji z pracy przekłada się na ocenę własnych dokonań.
Skutek: Osoba wypalona zawodowo czuje, że nie jest kompetentna i wykonywane przez nią zadania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów
Współczesne objawy wypalenia zawodowego
Dziś, objawy wypalenia zawodowego często przybierają takie same formy jak u wolontariuszy badanych przez Freudenbergera, choć nie można ich umieścić w zamkniętym katalogu.
Kluczowe obserwacje:
Indywidualne różnice: U różnych osób pojawiają się odmienne symptomy, mimo że pracownicy ci dotknięci są tym samym zaburzeniem
Holistyczne podejście: Nie można łączyć wypalenia zawodowego wyłącznie z objawami emocjonalnymi
Objawy fizyczne: Objawy somatyczne i poczucie u pracownika, że poważnie choruje są nierozerwalnie związane z objawami emocjonalnymi
Ważne przypomnienie
Pamiętaj, wypalenie zawodowe to nie jest zwykłe zmęczenie!
Uważnie obserwuj siebie
Zwracaj uwagę na zmiany w swoim samopoczuciu, motywacji i podejściu do pracy
Rozmawiaj z bliskimi
Dziel się trudnościami, które spotykają Cię w pracy z zaufanymi osobami
🚨 Bądź czujny, od zmęczenia do wypalenia zawodowego droga nie jest długa, dlatego pamiętaj, że odpoczynek jest też prawem pracownika.
Podobał Ci się artykuł?
Podziel się nim z innymi
O autorce artykułu
dr Karolina Czapska-Małecka
Prawniczka, psycholożka i mediatorka specjalizująca się w prawie pracy i psychologicznych aspektach funkcjonowania środowiska zawodowego. Łączy doświadczenie z wiodących warszawskich kancelarii z podejściem naukowym i psychologicznym.
