Badania nad stanem wyuczonej bezradności zapoczątkował Martin Seligman w 1975 r.Doczekały się one wielu interpretacji, także na gruncie polskiej nauki.
Na czym polegał eksperyment Seligmana?
Seligman umieszczał psy w kojcu, a następnie kierował na nie niedające się przewidzieć wstrząsy elektryczne.Psy nie mogły tych wstrząsów uniknąć. Faza ta została nazwana treningiem bezradności, której celem było odczuwanie przez psy bezradności, mimo podejmowanych działań.
Kluczowe odkrycie
W trakcie tego eksperymentu pies nauczył się, że cokolwiek by zrobił – nie przynosiło to skutków.
Eksperyment kontrolny
Równolegle przeprowadzono drugi eksperyment, w którym umieszczano psy w kojcach z narażeniem na wstrząsy elektryczne, jednak z możliwością ucieczki, poprzez naciśnięcie dźwigni.
Psy bez "treningu bezradności"
Bez problemu poradziły sobie z zadaniem i znalazły ucieczkę
Psy po "treningu bezradności"
Nie podejmowały nawet próby ucieczki, mimo że była ona możliwa przy podjęciu niewielkiego wysiłku!
Syndrom trzech deficytów
Badanie to doprowadziło Seligmana do wniosku, że wyuczona bezradność jest syndromem trzech deficytów:
Deficyt motywacyjny
Spadek motywacji do przejawiania nowych reakcji
Deficyt poznawczy
Brak zdolności do postrzegania związku między własnymi działaniami a ich następstwami
Deficyt emocjonalny
Pojawienie się lęku i depresji
Definicja wyuczonej bezradności
Wyuczona bezradność to spadek motywacji i brak kontroli sytuacji, mimo że kontrola ta jest możliwa, co spowodowane jest wielokrotnym doświadczaniem braku kontroli w innej sytuacji.
Związek z mobbingiem w miejscu pracy
Co ma wspólnego postawa psa po „treningu bezradności" z osobą doświadczającą mobbingu?
Niestety, bardzo wiele. Osoba, która przez dłuższy czas doświadcza mobbingu, czyli zgodnie z definicją kodeksową: działań lub zachowań dotyczących pracownika lub skierowanych przeciwko pracownikowi, polegających na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujących u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujących lub mających na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników, może zachowywać się podobnie.
"Trening bezradności" w miejscu pracy
Widząc, że działania, które podejmuje osoba doświadczająca mobbingu (np. spokojna rozmowa z mobberem z prośbą o wyjaśnienie jego zachowania, szukanie pomocy wśród osób z zespołu pracowniczego) nie przynosi żadnych skutków, wówczas jest to dla niej „trening bezradności", podobnie jak dla psa wstrząsy elektryczne.
Konsekwencje wyuczonej bezradności
Z tego względu, zachowuje się biernie, nawet jeżeli istnieje możliwość wyjścia z tej sytuacji(np. złożenie oficjalnej skargi, złożenie sprawy w sądzie, ostatecznie poszukiwanie nowej pracy lub innych możliwości rozwoju).
Przykłady bierności w sytuacjach mobbingu:
- Brak prowadzenia dzienniczka mobbingu
- Nieszukanie wsparcia lub świadków
- Brak nagrywania zachowań mobbera
- Nieskładanie oficjalnych skarg
Bierność, dla osób obserwujących tę osobę z boku, może być zaskakująca.W rzeczywistości jest to jednak zupełnie normalne, choć przykre zjawisko. Wielokrotnie rozmawiając z osobami, które doświadczały mobbingu, słyszałam, że nie wiedzą dlaczego zachowywały się biernie. Wytłumaczeniem jest wyuczona bezradność.
Jak sobie z tym radzić?
Kluczowa rola świadomości
Nie ma metod, które pozwoliłyby na walkę z wyuczoną bezradnością, poza …. świadomością, że ona istnieje!Tak, to bardzo istotne, by zdawać sobie sprawę, że traumatyczne doświadczenie jakim jest mobbing, może skutkować biernością, która może przerodzić się w utratę wiary w siebie, w świat zewnętrzny i relacje międzyludzkie.
Praktyczne wskazówki
Dla osób doświadczających mobbingu:
- • Zrozum, że bierność to naturalna reakcja
- • Wbrew deficytom - podejmuj działanie
- • Walcz o siebie mimo trudności
- • Szukaj profesjonalnej pomocy
Dla obserwatorów:
- • Zrozum, że to może być wyuczona bezradność
- • Nie osądzaj bierności ofiary
- • Oferuj wsparcie i zrozumienie
- • Pomagaj w podejmowaniu działań
Dla osób wspierających
Dla tych, którzy obserwują osobę doświadczającą mobbingu, świadomość, że może to być wyuczona bezradność, pomoże w zrozumieniu jej zachowania i udzieleniu późniejszego wsparcia.
Wnioski praktyczne
Kluczowe elementy do zapamiętania
- ✓Wyuczona bezradność to naturalny mechanizm obronny
- ✓Świadomość zjawiska jest pierwszym krokiem do jego przezwyciężenia
- ✓Wsparcie otoczenia ma kluczowe znaczenie
- ✓Nie wolno osądzać bierności osoby doświadczającej mobbingu
Podobał Ci się artykuł?
Podziel się nim z innymi
