Początki mobbingu w prawie pracy. Cykl: "Czym jest mobbing i jak go rozpoznać?

Mobbing kojarzy Ci się tylko z pracą? Skojarzenie jest słuszne, ale historia tego pojęcia może Cię zaskoczyć. Pojęcie mobbing nie jest pojęciem nowym, choć w prawie pracy występuje stosunkowo od niedawna.

Gęsi kanadyjskie atakują lisa, czyli o mobbingu wśród zwierząt

Pierwszy raz pojęcia „mobbing” użył Konrad Lorenz – austriacki etolog, zoolog i ornitolog w 1950 r. w odniesieniu do świata zwierząt.

Konkretnie odniósł je do sytuacji, w której jeden osobnik był atakowany przez grupę. Opisywał w ten sposób ataki gęsi kanadyjskich na lisa: „Szczególnie zwierzęta żyjące gromadnie atakują zbiorowo zagrażającego im drapieżnika wszędzie, gdzie tylko go dopadną. Po angielsku działanie to nazywa się mobbing. Język niemiecki nie ma na to specjalnego terminu, toteż będziemy tu posługiwać określeniem, np. że wrony lub inne ptaki “nękają”.

W takim znaczeniu zostało użyte pierwszy raz to określenie. Ale nękanie, niestety nie pojawia się tylko w świecie zwierząt i szybko zostało nazwane w świecie również w kontekście relacji międzyludzkich.

Mobbing w pracy poprzedzony mobbingiem w szkole

Zanim jednak mobbing jako pojęcie na stałe zagościło w prawie pracy, po drodze zostało użyte ponownie, ale … w odniesieniu do relacji dzieci w szkołach.

Pierwsza książka o mobbingu (lub zamiennie używanym – bullyingu) w szkole autorstwa szwedzkiego lekarza Petera Paula Heinemanna powstała w 1972 r.

Mobbingiem w świecie pracy zainteresował się w latach 80 XX wieku niemiecki psycholog i lekarz pracujący w Szwecji - Heinz Leymann. Rozpoczął badania w tym zakresie, po wcześniejszej obserwacji licznych negatywnych zachowań w środowisku pracy. Do dziś Szwecja jest liderem w przeciwdziałaniu mobbingowi, a pojęcie mobbing pojawiło się pierwszy raz w świetle prawa właśnie w szwedzkim prawie pracy, bo już w 1994 roku w ustawie dotyczącej wiktymizacji w pracy.

Leymann stwierdził, że mobbing w pracy to wrogi, nieetyczny sposób komunikacji, który jest systematycznie kierowany przez jedną lub kilka osób wobec jednej osoby.

Leymann wskazał, że takie zachowanie zdarza się często, bo codziennie lub prawie codziennie, trwa minimum 6 miesięcy, a ze względu na czas trwania i częstotliwość występowania wrogich zachowań powoduje cierpienie psychiczne, psychosomatyczne i ma wydźwięk społeczny.

45 kryteriów Leymanna

Leymann wyróżnił również 45 cech charakterystycznych dla mobbingu, podzielonych na 5 grup, znanych dziś jako kryteria Leymanna. Należą do nich:

• działania zaburzające możliwość komunikowania się, m.in. stałe przerywanie wypowiedzi, ograniczanie możliwości wypowiadania się, nękanie przez telefon.
• działania zaburzające stosunki społeczne, m.in. unikanie rozmów, traktowanie jak powietrze.
• działania mające na celu zaburzenie społecznego odbioru osoby, m.in. mówienie źle o danej osobie za jej plecami, rozsiewanie plotek, podejmowanie prób ośmieszenia, sugerowanie choroby psychicznej.
• działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej, m.in. zlecanie zbyt wielu zadań do wykonania, zlecanie zbyt małej liczny zadań do wykonania, zlecanie prac bezsensownych, zlecanie wykonywanie zadań obraźliwych.
• działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie osoby dotkniętej mobbingiem, m.in. zmuszanie do wykonania prac szkodliwych dla zdrowia, znęcanie się psychiczne i fizyczne, grożenie przemocą fizyczną.

Mobbing to nie tylko negatywne działania, które swoje odzwierciedlenie znajdują na płaszczyźnie prawnej.

To także, a może i przede wszystkim wrogie zachowania silnie wpływające na psychikę osoby wobec której zachowania te są skierowane.

W cyklu „Czym jest mobbing i jak go rozpoznać?” przedstawię obie strony tego zjawiska, zgodnie z zasadą, którą wyznaję, że prawo pracy można w pełni poznać i zrozumieć, tylko przy uwzględnieniu czynników psychologicznych. Mobbing jest tego najlepszym przykładem.

W następnym artykule opowiem o mobbingu i jego definicji na gruncie polskiego prawa pracy.

Zapraszam do śledzenia!