Wypalenie zawodowe to termin coraz bardziej obecny w życiu wielu pracowników.Zastanawiasz się, kogo może dotknąć wypalenie zawodowe? Jakie są jego przyczyny? Zapraszam do lektury artykułu!
Tylko sens ma sens
Wypalenie zawodowe zwykle występuje wśród osób, które pracują długi czas w warunkach lub środowisku obciążającym emocjonalnie.
Kluczowa obserwacja z badań:
Z badań wynika, że sytuacją najbardziej obciążającą dla pracownika jest brak egzystencjalnego znaczenia pracy.
💡 To nie porażka jest problemem!
Powodem wypalenia wcale nie musi być poniesiona porażka w działalności zawodowej.Kluczowe jest poczucie pracownika, że jego starania nie mają znaczenia ani sensu.
Przykład pielęgniarki - gdy sens zostaje utracony
Wyobraźmy sobie przykład pielęgniarki, która opiekuje się chorymi w szpitalu.
Z punktu widzenia obserwatorów:
Jej praca ma ogromny sens – pomaga bowiem osobom, które tego potrzebują najbardziej
Z perspektywy pielęgniarki:
Jeśli nie dostrzega sensu swojej pracy - będzie bardziej narażona na wypalenie zawodowe
🔑 Kluczowe: Gdy pielęgniarka nie widzi wdzięczności pacjentów, nie widzi, że jej działania powodują zmianę na lepsze i nie ma efektów, których oczekiwała – wówczas traci poczucie sensu pracy.
Sukces zawodowy nie chroni przed wypaleniem!
Co ważne, sukces zawodowy nie stanowi „ochrony" przed wypaleniem zawodowym, jeśli nie towarzyszy mu poczucie, że robi się coś sensownego.
Czy wykonywany zawód warunkuje pojawienie się wypalenia zawodowego?
Takie samo poczucie może dotyczyć nauczycieli, prawników, psychologów i każdego innego zawodu.
Zawody szczególnie narażone:
Bliska interakcja z drugim człowiekiem wymagająca dużego zaangażowania
Interakcja stanowi warunek sukcesu w danym zawodzie i kierunkuje rozwój
Zawody „z misją" - pierwsze badania skupiały się na takich profesjach
⚠️ Ważne zastrzeżenie:
Najczęściej tak jest, co wcale nie oznacza, że zawsze.Dziś wiemy, że wypalenie zawodowe może dotknąć każdego.
Nasza osobowość – wróg czy przyjaciel w kryzysie zawodowym?
Wypalenie zawodowe dotyka osoby, które charakteryzuje wysoki poziom motywacji, a także pojawia się wśród tych bardzo sumiennych pracowników.
Sumienność w modelu Wielkiej Piątki (Costa & McCrae):
⚠️ Paradoks: Cechy te są niezwykle ważne w pracy, jednak dla osoby o bardzo wysokim poziomie sumienności, mogą nie być pomocą, ale przyczyną późniejszego wypalenia zawodowego.
Neurotyzm jako czynnik ryzyka
Z badań wynika, że częściej wypalenie zawodowe pojawia się u osób o wyższym wskaźniku neurotyzmu i zewnętrznym poczuciu kontroli.
Charakterystyki osób o wysokim neurotyzmie:
🎯 Konsekwencje: Osoby o tych cechach mogą mieć większe trudności z ustalaniem priorytetów i mogą mieć kłopoty ze znalezieniem równowagi między życiem zawodowym a osobistym.
Rada z kursów dr Karoliny
Podczas moich kursów powtarzam wielokrotnie, że sumienność i zaangażowanie w pracę są wspaniałymi cechami, które należy pielęgnować. Pamiętać należy jednak o balansie między dwiema sferami życia. Niestety, czasami nasze cechy osobowości utrudniają nam zachowanie tej równowagi.
Relacje interpersonalne
Wśród czynników, które sprzyjają narażeniu na wypalenie zawodowe pojawiają się także relacje z innymi ludźmi, np. na linii pracownik – klient.
Kluczowe relacje w kontekście wypalenia:
Relacje pracownik - klient
Silne zaangażowanie w sprawy klienta, gdy działania nie przynoszą wymiernych korzyści
Relacje z przełożonymi
Jakość komunikacji i wsparcia ze strony kierownictwa
Relacje ze współpracownikami
Atmosfera zespołu, współpraca, wsparcie koleżeńskie
🔋 Porównanie: Działania przypominają efekt rozładowanego akumulatora - dużo energii włożonej, a brak wymiernych rezultatów.
Wpływ środowiska rodzinnego
Co ważne, czasami to, z jakiego środowiska się wywodzimy może być czynnikiem ryzyka dla wypalenia zawodowego.
Silny etos pracy w rodzinie:
Postrzeganie własnej wartości przez pryzmat pracy - utrudnia rozpoznanie wypalenia
Walka z wypaleniem jest dłuższa i trudniejsza - wymaga zmiany sposobu myślenia
Syndrom może być niedostrzeżony lub odbierany jako słabość i brak kompetencji
💚 Rola rodziny w przeciwdziałaniu wypaleniu:
Ważne jest, by mieć wsparcie w najbliższych, którzy dostrzegą problem.Rodzina pełni zatem ważną rolę w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu i walce z nim.
Środowisko pracy
Niejednokrotnie zdarza się, że w niesprzyjającym środowisku, w którym występują konflikty, silna rywalizacja, brak współpracy, łatwiej o pojawienie się pierwszych symptomów wypalenia zawodowego.
Teoria C. Chernissa - amerykańskiego profesora psychologii:
Pracownik radzący sobie dobrze:
- • Podejmuje odpowiednie działania
- • Kształtuje postawy chroniące przed wypaleniem
- • Wzrasta jego poczucie kompetencji
Pracownik gorzej radzący sobie:
- • Kształtuje negatywne postawy
- • Traci energię
- • Rozwija wypalenie zawodowe
🏢 Kluczowe czynniki środowiska pracy:
Charakter wykonywanej pracy:
Poziom stresu związany z zadaniami
Kultura organizacyjna:
Sposób traktowania pracownika
Obciążenie pracą i presja
Liczba zadań do wykonania i presja, w której żyjemy – jeśli nie umiemy odpowiednio wcześnie dostrzec tych nieprawidłowości, przyczyniają się do pojawienia się wypalenia zawodowego.
Zagrożenie online
Żyjemy w czasach, w których jesteśmy w stałej łączności z pracą.Zwłaszcza w trakcie pandemii, gdy wielu pracowników pracuje z domu, trudno jest wyznaczyć granice między pracą a życiem osobistym.
Czynniki ryzyka w erze cyfrowej:
Praca w godzinach nadliczbowych - w późnych godzinach wieczornych i weekendy
Stałe bycie online - otrzymywanie powiadomień, maili po godzinach pracy
Praca zdalna - trudność wyznaczenia granic między pracą a życiem osobistym
💭 Złudne poczucie odpoczynku: Mimo że pracownik przebywa z dala od pracy, np. w domu lub w innym miejscu niezwiązanym z pracą, to nadal jest z nią w łączności. To jest jednym z powodów późniejszego powstania symptomów wypalenia zawodowego.
Francuski „Le droit de la déconnexion" - prawo do rozłączenia
Co ciekawe, 1 stycznia 2017 r. weszło w życie we Francji Le droit de la déconnexion, które wymaga od wszystkich firm zatrudniających ponad 50 osób ustalenia indywidualnych zasad pozwalających pracownikowi na bycie off-line.
Zasady prawa do rozłączenia:
Obejmuje firmy zatrudniające ponad 50 osób we Francji
Określa momenty bycia offline: wieczorem, w weekend, podczas urlopu
Brak obowiązku odpowiadania na maile otrzymane poza godzinami pracy
🎯 Cel inicjatywy:
Francuzi zauważyli bowiem, że od bycia w ciągłej presji o krok do pierwszych symptomów wypalenia zawodowego. Ta inicjatywa ma zatem za zadanie odciążyć psychologicznie pracowników.
Pytanie do czytelnika
Ciekawe, czy w Polsce również pojawią się takie regulacje?
Refleksja osobista
A Ty, widzisz u siebie czynniki, które w przyszłości mogą spowodować wypalenie zawodowe?
A może udało Ci się pokonać wypalenie zawodowe?
Zastanów się nad pytaniami:
Podobał Ci się artykuł?
Podziel się nim z innymi
O autorce artykułu
dr Karolina Czapska-Małecka
Prawniczka, psycholożka i mediatorka specjalizująca się w prawie pracy i psychologicznych aspektach funkcjonowania środowiska zawodowego. Łączy doświadczenie z wiodących warszawskich kancelarii z podejściem naukowym i psychologicznym.
