Wiek emerytalny przyczyną rozwiązania umowy a dyskryminacja
Rozwiązanie umowy o pracę z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego może spotkać się z zarzutem dyskryminacji. Uzasadnienie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku emerytalnym powinno odwoływać się do obiektywnych, indywidualnych przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy. Przyczyny te powinny odnosić się do wykonywanej pracy, jak niewłaściwe jej wykonywanie, częsta nieobecność w pracy, ograniczenie zakresu działalności firmy.
Rozwiązanie umowy o pracę ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego a zarzut dyskryminacji
Dyskryminacja jest zjawiskiem, które może pojawić się na każdym etapie zatrudnienia, a nawet jeszcze przed zawarciem umowy o pracę, bowiem ryzyko wystąpienia zachowań o znamionach dyskryminacji występuje zarówno podczas rekrutacji, trwania stosunku pracy, jak i w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Jak wskazuje kodeks pracy, do dyskryminacji dochodzi ze względu na kryterium dyskryminacyjne, czyli cechę, przez którą pracownik został dyskryminowany.
Jak stanowi art. 183a kodeksu pracy pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Ważnym i często pojawiającym się problemem jest dyskryminacja ze względu na wiek, zwłaszcza jeśli dotyczy ona osób, które osiągnęły wiek emerytalny.
Dyskryminacja ze względu na wiek
Jak wskazuje orzecznictwo, „dyskryminacja ze względu na wiek jest doświadczeniem odmiennego traktowania i nieposzanowania osobistych praw i możliwości. Opiera się na stereotypowych przeświadczeniach o naturze jednostki, jej możliwościach i umiejętnościach formułowanych w odniesieniu do wieku. Dyskryminacja ze względu na wiek dotyka osób w różnym wieku, choć w sposób szczególny doświadczana jest przez osoby starsze, przez co przyczynia się do wykluczania ich ze społeczeństwa.” Istotnym pytaniem dotyczącym zakończeniem umowy o pracę, jest kwestia czy zwolnienie pracownika ze względu na osiągnięcie przez niego wieku emerytalnego może być przejawem dyskryminacji.
Dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia
Sąd Najwyższy, stwierdził, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na wiek. Natomiast wypowiedzenie pracownicy umowy o pracę z tego powodu, że osiągnęła wiek emerytalny i nabyła uprawnienia emerytalne (jeżeli wiek emerytalny jest niższy dla kobiet niż dla mężczyzn) stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na płeć.
Uzasadnienie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku emerytalnym
Sąd Najwyższy uzasadnił ponadto, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury, nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia, gdyż nie pozostaje w żadnym związku z wykonywaną przez pracownika pracą ani z sytuacją ekonomiczną pracodawcy, ani z żadnym innym zdarzeniem lub zdarzeniami, które wskazywałaby na nieprzydatność pracownika lub istnienie interesu pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy. Uzasadnienie wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi w wieku emerytalnym, posiadającemu prawo do emerytury, musi się odwoływać do obiektywnych, indywidualnie skonkretyzowanych, przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy związanych z wykonywaniem pracy, takich jak np. niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych, obniżenie wydajności, długotrwałe nieobecności w pracy spowodowane chorobami, brak zdolności dostosowania się pracownika do procesów modernizacyjnych, ograniczenie zakresu działalności zakładu pracy, zmiana profilu działalności produkcyjnej lub usługowej wymuszająca zatrudnienie pracowników o innych kwalifikacjach, itp.
Zwolnienia grupowe
Co istotne, nie w każdej sytuacji rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego będzie przejawem dyskryminacji ze względu na wiek. Wyjątek stanowi rozwiązanie umowy o pracę w ramach tzw. zwolnień grupowych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2003 roku, o sygn. akt. I PK 80/03: „Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia”. Pracodawca dokonując wyboru pracowników do zwolnienia, nie może kierować się kryteriami, które mają charakter dyskryminacyjny. W przypadku zwolnień grupowych pracodawca może wybrać kryterium sytuacji ekonomicznej pracownika, która w przypadku pracownika pobierającego świadczenia emerytalne, będzie bezpieczniejsza niż innych pracowników. Ważne jest jednak to, by w ramach zwolnień grupowych pracodawca nie dopuścił się dyskryminacji, np. poprzez zwolnienie jedynie kobiet, które osiągnęły wiek emerytalny, z pominięciem mężczyzn, którzy również pobierają świadczenia emerytalne.
